Γυρνώντας την πρώτη σελίδα, νόμισα ότι βρισκόμουν στα πίσω δρομάκια του αγαπημένου μου Αμπερντίν στη Σκωτία, σε κάποια εργατική γειτονιά με τα σφιχταγκαλιασμένα γκρίζα σπίτια και τις καμαρωτές άσπρες μπουγάδες που τις υπερασπίζονται σθεναρά τα μανταλάκια από τους κλέφτες βοριάδες. Δεν είναι κρυφό ότι ο Benji Davies είναι μάστορας των πινέλων αλλά το συγκεκριμένο βιβλίο ανήκει μακράν στα καλύτερα του από άποψης εικονογράφησης.
Το παραμύθι μιλάει για ένα παιδί, τον Σιντ που ανεβαίνει στη σοφίτα του σπιτιού του Παππού για πρώτη φορά και ανακαλύπτει μια μεγάλη μεταλλική πόρτα που ο Παππούς δείχνει να γνωρίζει. Ανοίγοντας την, βρίσκεται στο κατάστρωμα ενός πλοίου και γρήγορα τον βλέπουμε να ταξιδεύει πάνω σε αυτό μαζί με τον Παππού του. Φτάνουν σε ένα νησί, θα μπορούσε κάποιος να το πει και μαγικό, καθώς ο Παππούς δεν έχει πλέον ανάγκη το μπαστούνι του και περνούν το χρόνο τους φτιάχνοντας την καλύβα τους και εξερευνώντας τη ζούγκλα του νησιού. Ο Παππούς αποκαλύπτει στον Σιντ ότι σκέφτεται να μείνει εκεί παρέα με τα πουλιά και τα ζώα και ο Σιντ σύντομα επιστρέφει σπίτι μόνος επάνω στο πλοίο που τους είχε φέρει αρχικά εκεί.
“Το ταξίδι φαινόταν πολύ πιο μακρύ χωρίς τον παππού. Όμως ο Σιντ κράτησε γερά το τιμόνι…”. Η απώλεια του παππού και της γιαγιάς συχνά είναι για πολλούς η πρώτη περίπτωση που ο θάνατος εισέρχεται στο σπίτι στην τρυφερή παιδική ηλικία. Αναμφίβολα, εξαρτάται κατά πολύ από τη σχέση που έχουμε αναπτύξει με αυτούς, το πόσο κοντά μας είναι και σίγουρα από τον τρόπο που το διαχειρίζονται οι γονείς. Τα παιδιά ενδεχομένως στις ηλικίες 3-8 που απευθύνεται το βιβλίο νιώθουν, πέρα της θλίψης, μια σύγχυση για το γεγονός ή ένα αίσθημα όπως περιγράφεται στο βιβλίο “Τα κύματα έσκαγαν στην πλώρη και ταρακουνούσαν το πλοίο”. Η αφήγηση τελειώνει με έναν αισιόδοξο τόνο αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο παππούς είναι καλά εκεί που είναι και ας είναι μακριά. Εξάλλου όπως λέει και σε κάποιο σημείο: “Ο Σιντ αγαπάει τον Παππού. Ο Παππούς αγαπάει τον Σιντ. Και αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ”.
Το δυνατό σημείο του βιβλίου είναι οπωσδήποτε οι εικόνες, οι δεκάδες αποχρώσεις πρασίνου και τα έντονα φούξια και μωβ πουλιά στο νησί του Παππού, η πιστή αναπαράσταση μιας παραδοσιακής αγγλικής πόλης και οι ήρεμες εκφράσεις στα πρόσωπα των ηρώων. Ένα συμπαθητικό ανάγνωσμα που θα γαληνέψει τις παιδικές ψυχές ιδιαίτερα μετά από μια απώλεια ενός αγαπημένου συγγενή ή όπως σε αυτήν την περίπτωση παππού. Αλλά ταυτόχρονα και ένα όμορφο παραμύθι για τον ισχυρό δεσμό ανάμεσα σε παππούδες και εγγόνια.
Υπάρχει μία πρόσφατη τάση στους επιστήμονες ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών να ερευνούν τις προβιομηχανικές εκτεταμένες οικογένειες που στα χρόνια της ακμής του καπιταλιστικού συστήματος και της νεωτερικότητας του 20ου αιώνα παρήκμασε ως είδος οικογένειας. Η συνύπαρξη δύο και τριών γενεών όπως και συγγενών κάτω από μία στέγη, απαντούσε στις ανάγκες εκείνων των εποχών και σταδιακά η αστικοποίηση, η αντικατάσταση της αγροτικής ζωής από σύγχρονες μορφές εργασίας, η οικονομική ευμάρεια των δυτικών χωρών εξέλιξαν το θεσμό αυτό και μεταμόρφωσαν τις οικογένειες ως επί το πλείστον σε πυρηνικές.
Δεν έχω καμία διάθεση για νοσταλγία, ωραιοποίηση και δακρύβρεχτα κείμενα εξάλλου οι κοινωνίες (δεν θα πω ‘πάνε μπροστά’ πολύ συνειδητοποιημένα) αλλάζουν και μετεξελίσσονται. Θέλω μόνο να επισημάνω ένα από τα θετικά εκείνου του είδους οικογένειας που μεγάλωσε όλη σχεδόν την ανθρωπότητα μέχρι το σκαλί του προηγούμενου αιώνα: η αδιάσπαστη συνέχεια της ανατροφής των παιδιών από παππούδες και γιαγιάδες ή μάλλον κυρίως από παππούδες και γιαγιάδες. Τα εγγόνια μαθαίνανε τη γλώσσα, τους κώδικες συμπεριφορών, τις ντόπιες ιστορίες, τραγούδια, θρύλους και παραδόσεις μέσα από συναναστροφή και αφήγηση από ανθρώπους που είχαν τουλάχιστον μισό αιώνα ηλικιακή διαφορά. Πέραν, δηλαδή, του πολύβουου και γεμάτου ανθρώπους βίο με ελάχιστη ιδιωτικότητα, υπήρχε μια συνέχεια ιστορική που διασπάστηκε στις πιο σύγχρονες μορφές οικογένειας.
Όπως και να έχει, το βάρος της απώλειας ενός παππού είναι πάντα βαρύ είτε μένουμε όλοι μαζί σε ένα σπίτι είτε όχι. Η άδεια σοφίτα στο τέλος του βιβλίου, το άχαρο αυτό και συνάμα οικείο για τους ενήλικες αναγνώστες ξεκαθάρισμα ρούχων, μικροεπίπλων και πραγμάτων του ανθρώπου που έφυγε είναι μια στιγμή πένθους, περισυλλογής, επαναπροσδιορισμού των αξιών και προτεραιοτήτων που αναντίρρητα όσο σκληρό και να ακούγεται σταδιακά θα μετουσιωθεί σε ωρίμανση για τον καθένα μας.
Ευχάριστο ανάγνωσμα, εξαιρετική εικονογράφηση, ένα βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος σε μετάφραση Αντώνη Παπαθεοδούλου.
Πηγές
McCarthy, J. R. & Edwards, R. (2011). Family change and continuity. In The SAGE key Concepts Series: Key concepts in family studies (pp. 62-66). London: SAGE Publications Ltd doi: 10.4135/9781446250990.n15
une petite bibliophile 